30 Ağustos 1922’de Kütahya’nın Zafertepeçalköy-Dumlupınar çevresinde kazanılan Başkomutan Meydan muharebesi sonrası Yunanlar için kaçışa başlamıştı. Hedeflerinde İzmir vardı. Türk ordusu ise 1 Eylül’de Mustafa Kemal’den aldıkları ‘ilk hedef’ emri ile birlikte Yunanların peşinde İzmir yolundaydı. O deniz görülecekti.
***
Mustafa Kemal’in Millete Beyannamesi
Mustafa Kemal, zaferden sonra 1 Eylül 1922’de Türk milletine şöyle seslenmiştir:
“Büyük ve Asil Türk Milleti!
Batı Cephesi’nde 26 Ağustos’tan beri başlayan taarruz harekâtımız Afyonkarahisar-Altıntaş-Dumlupınar arasında büyük bir meydan muharebesi halinde beş gün beş gece devam etti. Türkiye Büyük Millet Meclisi ordularının üstün kahramanlığı ve Allah’ın yardımıyla zafer gerçekleşti. Zalim ve mağrur düşman ordusunun temel varlığı akıllara dehşet verecek bir kesinlikle yok edildi… En büyük komutanından en genç erine kadar ordularımıza hâkim olan fikir, milletin gösterdiği vazife uğrunda şehit olmaktır. Bunu muharebe meydanlarında yakından görerek büyük milletimize haber veriyorum… Milletimizin geleceği emindir ve Allah’ın vaat ettiği zaferi ordularımızın kazanması kesindir.”
Millete seslenirken “Büyük ve Asil Türk Milleti” ifadesini kullanması ise dikkat çekicidir.
Türk milletinin tarihi arka planını bilen, tarihte neler yaptığını bilen ve milleti ile gurur duyan bir liderdir Mustafa Kemal.
***
Trikopis Esir Ediliyor
Yunan Komutan Trikopis, 30/31 Ağustos gecesi Murat Çayı vadilerine doğru çekilmeye başlamıştı. 31 Ağustos günü Saraycık köyü yakınlarında durum değerlendirmesi yaptı. Kızıldağ üstünden Uşak’a geçmeye karar verdi. 1 Eylül günü Uşak’ın Türk orduları tarafından ele geçirildiğini öğrendi. Artık sonun geldiğinin farkındaydı. Bazı askerlerinin beyaz bayrak ile teslim için farklı yönlere göndermişti.
Yunan Komutan Trikopis, esir olarak alındıktan sonra Uşak’a götürülmüştür. Uşak hâlâ Yunanların kaçarken çıkardıkları yangınlardan dolayı dumanlar içindeydi. Esirler getirilirken yolun iki yanına asker dizilmişti. Uşak halkının öfkesi büyüktü.
Trikopis ve Diegenis önce Albay Asım Gündüz’ün karşısına getirildiler. Asım Gündüz onların ellerini sıkmadı.
***
“Artık Bizim Misafirimizsiniz.”
Trikopis daha sonra Mustafa Kemal Paşa’nın karşısına çıkarıldı.
Fevzi Paşa ve İsmet Paşa da odadaydı. Halide Edip ve Ruşen Eşref de bu manzarayı izliyordu.
Mustafa Kemal, harita üzerinde Trikopis’e bazı sorular sordu. Savaş meydanında Yunan ordularının hareket etme stratejilerini sordu. Fakat aldığı cevaplar onu tatmin etmedi. Yunan ordusunun yaptığı yanlışları harita üzerinde Trikopis’e gösterdi. Muhabbet bir süre böyle devam etti.
“Üzülmeyin general. Siz görevinizi yaptınız. Askerlikte mağlup olmak da vardır. Napolyon da vaktiyle esir düşmüştü. Kendinizi esir hissetmeyiniz. Artık bizim misafirimizsiniz.” dedi Mustafa Kemal… Sultan Alparslan’ın 1071’de Diyojen’e davrandığı centilmenlikle yaklaştı Trikopis’e… Türk savaş töresi buydu.
Trikopis, Kayseri’nin Talas ilçesinde esir kampına gönderilmiştir.
***
“Bırakın Yansın”
30 Ağustos zaferinden sonra Türk ordusu aşama aşama İzmir’e yaklaşıyorlardı. Yunan ordusu İzmir’e doğru geri çekiliyordu. Ama bu geri çekiliş sadece bir kaçış değildi. İzmir’e kadar her yerde alevler yükseliyordu. Yunan ordusu geri çekilirken sadece kendi ağırlıklarını, malzemelerini değil köyleri, kasabaları, tarlaları, şehirleri yakıyordu.
Askerlerimiz Manisa Alaşehir’e girerken kadınlarımız teşekkür etmek için askerimizin ayaklarına kapanmışlardı. Yunanlar kaçarken evleri yakıyorlardı.
Askerlerimiz köylülere“Köy yanıyor, sevinmenin zamanı değil” derken Türk kadınları da şu cevabı veriyordu:
“Bırakın yansın, biz gavurdan kurulduk ya, o bize yeter. Allah sizden razı olsun”
Bağımsızlık duygusu her duygunun üzerindedir.
Vatan topraklarında bağımsız yaşamaktan daha güzel bir şey yoktur.
***
“Sen…”
Türk ordusu kovalıyor, Yunanlar kaçıyor; İzmir, Türk ordusunun zaferini bekliyordu. Mustafa Kemal de ordunun arkasından harekâtı takip etmekteydi. Armutlu isimli bir köyden geçerken Mustafa Kemal, araçla köyde durmuştu.
Halk, geçen askerleri seyrediyordu. Ellerindeki yiyeceklerden askerlerimize veriyorlardı.
Köylülerden yaşlı bir adam arabaya yaklaştı. Cebinden bir kâğıt çıkardı. Bu bir fotoğraftı. Bir fotoğrafa bakıyordu, bir de Mustafa Kemal’e… Bir fotoğrafa bakıyordu, bir de Mustafa Kemal’e… Sonra…
- dedi yaşlı adam. Ve devam etti:
“Evet, bu sensin. Sen Mustafa Kemal Paşa’sın.”
Yaşlı köylünün elinde, nerden bulduğu bilinmeyen bir Mustafa Kemal fotoğrafı vardı. Bütün köylü, arabanın etrafına toplandı. Köylüler kadın erkek, çoluk çocuk bağırıyordu.
“Mustafa Kemal burada!… Mustafa Kemal burada!…”
Kadınlar ‘Sen, bizim namusumuzu kurtardın, hepimiz sana kurban olalım.’ diye bağırıyorlardı. Araç oradan uzaklaşırken köylüler Mustafa Kemal’i görmenin, zaferi kazanmanın bayramını kutlamaya devam ediyorlardı.
Anlatılan bir film sahnesi gibi.
O dönemde yaşananları bilmeyenler ve öğrenmeyenler ise bu sahnelereanlam veremez.
***
(DEVAM EDECEK…)
