Birleşmiş Milletler’in (BM) bütçe sorunları ve insani yardımlardaki kesintiler nedeniyle derin bir mali krizle karşı karşıya olduğu belirtiliyor. Uzmanlar, küresel önceliklerin değişmesi, yardım harcamalarındaki düşüş ve askıya alınan ödemelerin barış gücü operasyonlarından mülteci desteklerine kadar birçok alanda ciddi aksamalara yol açabileceğini ifade ediyor. BM Genel Sekreteri Antonio Guterres, ödemelerin tam ve zamanında yapılmaması halinde kuruluşun “iflasa doğru bir yarış” içinde olabileceğine dikkat çekti.
Guterres’in 2026 yılı için önerdiği mali çerçevede bütçenin yüzde 15 azaltılarak 3,2 milyar dolara düşürülmesi, personel sayısının ise yüzde 19 azaltılarak 13 bin 809’dan 11 bin 594’e indirilmesi tavsiye edildi. Bu kapsamda barış gücü misyonları, BMMYK, Dünya Gıda Programı gibi kritik yapıların ciddi risk altında olduğu belirtiliyor.
ABD’NİN KATKISINI DURDURMASI KRİZİN MERKEZİNDE
BM’nin içinde bulunduğu finansal krizin merkezinde ABD’nin, BM’nin temel bütçesine yaptığı düzenli katkıyı durdurma kararı yer alıyor. Uzmanlar, ABD’nin BM olağan bütçesine yaklaşık yüzde 22 oranında katkı sağladığını, bu katkının durmasının küresel finansal kırılmayı tetiklediğini savunuyor. ABD Kongresi’nin ayırdığı 5 milyar dolarlık dış yardım ödeneğinin de kesilmesi, uluslararası barış gücü operasyonları dahil milyarlarca dolarlık programların finansmanını doğrudan etkiledi.
ABD’nin Dünya Sağlık Örgütü ve İnsan Hakları Konseyi’nden çekilmesi sonrası BM’ye duyulan küresel güven zaten zedelenmişti. Bu durumun ardından Almanya, İngiltere ve Hollanda gibi ülkeler de iç mali baskılar nedeniyle ödemeleri azaltma yoluna giderken, Çin ve Rusya gibi ülkelerin ödemeleri geciktirdiği ya da tam olarak gerçekleştirmediği bildiriliyor.
ETKİSİ EN ÇOK GÖÇ, YARDIM VE İNSANİ DESTEK KURUMLARINDA
Mali krizin şiddeti en yoğun biçimde insani yardım kurumlarında hissediliyor. BMMYK, bu yıl sağladığı mali ve ayni desteklerde yaklaşık yüzde 60 oranında kesinti yapmak zorunda kaldı. Sudan’da cinsiyet temelli şiddet mağdurlarına yönelik güvenli alanların kapatılması sonucu 80 bin kadın ve kız çocuğu destekten mahrum kalırken, Afganistan’da 450 sağlık merkezinin faaliyeti sona erdi. Ukrayna’da 1 milyon kişi nakdi yardımları kaybetme riskiyle karşı karşıya kalırken, Bangladeş’te yarım milyon Arakanlı çocuğun eğitim desteğinden yararlanamayacağı ifade ediliyor.
BMMYK Sözcüsü Matthew Saltmarsh, ABD’nin en önemli bağışçı konumunda olduğunu, ancak artık sadece ABD’nin değil Avrupa ve Asya’daki birçok bağışçının da bütçeleri azalttığını vurguladı. Saltmarsh, küresel fon dağılımında insani yardım kalemleri yerine savunma ve güvenlik harcamalarına ağırlık verildiğine dikkat çekerek, bunun dünyada istikrarsızlık riskini artırdığını belirtti. Saltmarsh, zorla yerinden edilen insan sayısının yükselmeye devam ettiğini, buna karşın bütçelerin düşmesinin büyük bir güvenlik tehdidini de beraberinde getirdiğini ifade etti.
