Atatürkçü Düşünce Derneği (ADD) Afyonkarahisar Şubesi tarafından Afyon Kocatepe Üniversitesi Rıza Çerçel Kültür Merkezi’nde düzenlenen programda, Milli Mücadele döneminin önemli tanığı ve fotoğrafçısı Etem Tem’in yaşamı, arşivi ve hatıralarını Prof. Dr. Tülay Alim Baran tarafından detaylı şekilde ele alındı. Yoğun ilgi gören etkinlikte, Etem Tem’in çektiği tarihî fotoğrafların hikâyeleri, Kurtuluş Savaşı’ndaki gözlemleri ve dönemin bilinmeyen yönleri konuşmacılar tarafından aktarıldı.
Program kapsamında ayrıca, Etem Tem Fotoğraf Yarışması’nda dereceye giren eserlerden oluşan özel sergi de katılımcıların beğenisine sunuldu. Bölgenin tarihsel hafızasına önemli katkılar sunan konferans, geniş bir katılımla gerçekleştirildi.
“ETEM TEM’İ YILLARDIR GELECEK NESİLLERE AKTARIYORUZ”
ADD Afyonkarahisar Şube Başkanı Veli Cengiz, açılış konuşmasında Etem Tem’in Afyonkarahisar için taşıdığı tarihsel öneme dikkat çekti. Cengiz, meşhur Kocatepe fotoğrafının Etem Tem tarafından çekildiğini hatırlatarak şunları söyledi:
“Işıksız bir ortamda ışığı adeta var eden o fotoğrafı 10–17 yıldır tanıtmaya çalışıyoruz. Afyon’dan başlayarak Zafer Yolu üzerindeki tüm yerleşimlerde sergiler açtık. Bu yıl Sayın Valimiz İbrahim Yiğit’in önerisiyle Sivas’ta, Ankara’da ve kongre şehirlerinde de sergiler düzenledik. Katılım olağanüstüydü; insanlar Etem Tem’in hikâyesini öğrenmek için yoğun ilgi gösterdi.”
Cengiz, konuşmasının devamında programın önemini vurgulayarak Şuhut Belediye Başkanı Muhittin Özaşkın’ın da etkinlikte yer almasının kendilerini memnun ettiğini ifade etti.
“ETEM TEM’İN ARŞİVİ MİLLİ HAFIZAMIZIN KIYMETLİ HAZİNESİDİR”
Afyonkarahisar Vali Yardımcısı Yalçın Sezgin, konuşmasında Etem Tem’in eserlerinin önemine dikkat çekti. Sezgin, “Bu yıl yedincisi gerçekleştirilen Etem Tem Fotoğraf Yarışması Valiliğimiz himayesinde, ADD’nin desteğiyle düzenlendi. Atatürk’ü Anma Haftası’nda bu fotoğrafları görmek ve ardından Prof. Dr. Tülay Alim Baran’ı dinlemek hepimiz için anlamlıdır” dedi.
Sezgin ayrıca gün içerisinde şehit olan askerleri rahmetle anarak, “Aziz şehitlerimize Allah’tan rahmet diliyorum, milletimizin başı sağ olsun” ifadelerini kullandı.
“ETEM TEM’İN ÇEKTİKLERİ TARİHE DÜŞÜLMÜŞ BİR NOTTUR”
Sezgin, fotoğrafların tarih yazımındaki önemine değinerek şunları söyledi:
“Tarih yazanlar kıymetlidir; fotoğraflar ise tarihin birincil kaynaklarıdır. Etem Tem’in zorlu şartlarda çektiği fotoğraflarla Kurtuluş Savaşı’nı ölümsüzleştirmesi büyük bir hazinedir. Atatürk’ün o meşhur Kocatepe fotoğrafı, milletimizin hafızasında silinmez bir yere sahiptir.”
Sezgin, Etem Tem’in “50 yıl sonra, 100 yıl sonra doğacak Türk çocukları için bu arşivi hazırladım” sözlerini hatırlatarak, bu mirasın bugün hâlâ aynı değerle hissedildiğini kaydetti.
ARŞİVİN EMANETİ: ETEM TEM’İN HATIRALARI BİZE BÖYLE ULAŞTI
Sunumuna başlayan Prof. Dr. Tülay Alim Baran, Etem Tem’in arşivinin kendilerine nasıl ulaştığını detaylarıyla anlattı:
“Onun hatıralarını aktarmak, tarih yazmak kadar değerlidir. Etem Bey’in eşi, çocuğu olmadığı için arşivin sahipsiz kalacağı korkusuyla bunları yakın arkadaşı Suzan Hanım’a emanet etmiş. Suzan Hanım’ın vefatından sonra arşiv bize geçti. Ancak evlerin satılması sebebiyle arşivin bir bölümüne ulaşmak mümkün olmadı.”
Baran ayrıca Etem Tem’in hatıraları yazarken olağanüstü titiz davrandığını, verdiği tüm isimleri, tarihleri ve olayları tek tek kontrol ettiğini ifade etti.
“TÜM TARİH VE İSİMLERİ TEK TEK DOĞRULADIM”
Baran, Etem Tem’in bahsettiği her olayın, her ismin doğruluğunu arşiv kayıtlarıyla karşılaştırdığını belirterek şunları söyledi:
“Gerçekten o tarihte o heyet geldi mi, o olay yaşandı mı diye uzun süre araştırmalar yaptım. En çok tereddüt yaşadığım isim Eskişehir Mutasarrıfı Hilmi Bey’di. Çünkü aynı isimde iki kişi vardı. Biri milli mücadele karşıtıydı, diğeri ise Etem Tem’in anlattığı isimdi.”
Baran, kitabı çıktıktan sonra Tahsin Alagöz’ün torunundan gelen “Kitaptaki fotoğraf dedemin fotoğrafıdır” mesajının, çalışmalarının doğruluğunu bir kez daha pekiştirdiğini söyledi.
“ETEM TEM’İN FOTOĞRAFLARI YURT DIŞINDAN DA İLGİ GÖRÜYOR”
Baran, Etem Tem üzerine hazırladıkları kitabın geniş bir yankı uyandırdığını belirterek:
“Almanya’dan Hollanda’ya, Avustralya’dan birçok ülkeye kadar insanlar bu kitabın peşine düştü. Şimdiye kadar fotoğrafların ya da bilgilerin doğruluğu üzerine olumsuz hiçbir geri dönüş almadık.”
KAYIP ARŞİVLER: İZMİR YANGINIYLA BİRÇOK FOTOĞRAF YOK OLDU
Prof. Dr. Baran, Etem Tem’in arşivinin bir bölümünün 1922 İzmir Yangını’nda yok olduğunu belirterek şunları aktardı:
“Etem Bey fotoğrafları bir Rum fotoğrafçıya bırakıyor. Ancak ertesi gün almaya gittiğinde dükkânın tamamen yandığını görüyor. İzmir’in dörtte üçünü yok eden büyük yangında fotoğrafların önemli bir kısmı da kaybolmuş.”
ETEM TEM’İN HAYATINA DAİR DİKKAT ÇEKEN AYRINTILAR
Baran, Etem Tem’in Mustafa Kemal Atatürk’ün Balkan Savaşı’ndan Çanakkale’ye, Sivas ve Erzurum Kongrelerinden İzmir’in kurtuluşuna kadar pek çok kritik anını fotoğrafladığını aktardı. Ayrıca konferansın en etkileyici kısmını oluşturan Kocatepe anlatımını da detaylarıyla paylaştı.
KOCATEPE’DE TARİHİN ŞAFAĞI
Etem Tem’in hatıralarına göre Büyük Taarruz’un başlamasından önceki gece, kumandanlar ertesi gün Türkiye’nin kaderini belirleyecek muharebenin ağırlığını omuzlarında hissederek sabaha kadar gözlerini kırpmadan beklemişti. Mustafa Kemal Paşa’nın bu kritik geceyi nasıl geçireceği bile subayların zihnini meşgul etmiş, herkes büyük bir sessizlik içinde sabaha hazırlanmıştı. Etem Tem ise saat ilerleyip de içindeki sıkıntı dayanılmaz hâle gelince makinelerini alarak “Bir tarih tespit etmeye gidiyoruz” diyerek yola çıkmıştı.
Şafak sökerken top sesleri göğü inletmeye başlamış, Etem Tem Kocatepe’ye ulaştığında başkomutanlık, kurmay heyeti ve ordu kumandanları kayalıkların gerisinde harekâtı anbean takip ediyordu. Dürbünleriyle cepheyi izleyen subaylar dakikası dakikasına rapor aktarırken, Mustafa Kemal Paşa gelen raporları okuyor, ardından kayalıkların arasında yalnız yürüyerek cepheyi bizzat değerlendiriyordu. Zaman zaman kendi kendine “Hadi bakalım Hacıannesî” diye mırıldandığı, sigarasını derin nefeslerle içtiği anlatıldı.
Baran, tarihe geçen o meşhur Kocatepe fotoğrafının işte bu atmosferde çekildiğini belirterek, “Bu fotoğraf sadece bir komutanın görüntüsü değildir; bir milletin kader anının kaydıdır. Bugün o sabahın ruhunu Etem Tem sayesinde anlayabiliyoruz” dedi.
PROGRAM SONUNDA ÇİÇEK VE HEDİYE TAKDİM EDİLDİ
Programın sonunda Prof. Dr. Tülay Alim Baran’a hediyeler ve çiçekler Atatürkçü Düşünce Derneği (ADD) Uşak Şube Başkanı Sayın Ertuğrul Ayhan tarafından takdim edildi. Katılımcılar sunumun hem arşivsel hem tarihsel açıdan büyük bir katkı sunduğunu ifade etti.
