Ekranlı cihazların yaygınlaşmasıyla birlikte çocukların ekran başında geçirdiği süre her geçen yıl artarken, uluslararası sağlık kuruluşları bu konuda ciddi sınırlamalar yapılması gerektiğini vurguluyor. Dünya Sağlık Örgütü, Amerikan Pediatri Akademisi ve Kanada Pediatri Derneği; iki yaşından küçük çocukların ekranla tanıştırılmamasını, okul öncesi çocuklarda ise günlük ekran süresinin en fazla bir saat olması gerektiğini belirtiyor.
Başakşehir Çam ve Sakura Şehir Hastanesi Çocuk Gelişim Uzmanı Hümeyra Özsoy, Türkiye’de yapılan araştırmalarda 2-5 yaş grubundaki çocukların büyük bölümünün günde iki saatten fazla ekran karşısında kaldığını, 3-6 yaş grubunda ise bu sürenin ortalama 3 ila 8 saate ulaştığını aktardı. Özsoy, aşırı ekran kullanımının öz düzenleme becerilerinde zorluk, dil gelişiminde gecikme, dikkat problemleri, duygusal düzenleme güçlüğü, saldırgan davranış eğilimleri ve otizm belirtilerinde artış gibi çok sayıda olumsuz sonuca yol açabileceğini vurguladı.
EKRAN SÜRESİ KADAR İÇERİK VE KULLANIM ŞEKLİ DE ETKİLİ
Özsoy’a göre, ekranın çocuk gelişimi üzerindeki etkileri yalnızca sürenin uzunluğuna bağlı değil; izlenen içerik, ekranın ebeveyn eşliğinde mi yoksa tek başına mı kullanıldığı ve ev içi kuralların olup olmadığı da önemli faktörler arasında yer alıyor. Özellikle küçük yaş gruplarında kontrolsüz ve yalnız ekran kullanımının olumsuz etkileri artırdığı belirtiliyor.
Arka planda açık televizyonun bile çocuklarda dikkat dağınıklığına, oyun kalitesinin bozulmasına ve iletişim becerilerinin zayıflamasına neden olduğuna dikkat çeken Özsoy, ebeveyn ekran süresinin artmasının çocukların ekran süresini doğrudan artırdığını ifade etti. Dünya Sağlık Örgütü, 1-4 yaş çocukların gün içinde en az 180 dakika hareket etmesi gerektiğini, bir saatten uzun süre hareketsiz kalmamalarının önemini vurguluyor.
EKRAN YERİNE AKTİF OYUN VE ETKİLEŞİM ÖNERİLİYOR
Özsoy, özellikle üç yaşın beynin en hızlı geliştiği dönem olduğunu hatırlatarak, ekranın bu dönemde çocuğun oyun, keşfetme ve sosyal etkileşim fırsatlarını azalttığını söyledi. Bu yaş grubunda aktif oyun, açık hava etkinlikleri, kitap okuma ve ebeveyn eşliğinde etkileşimin çocuk gelişimi için kritik olduğunun altını çizdi.
Teknolojiyi tamamen hayatın dışına çıkarmanın mümkün olmadığını ifade eden Özsoy, “Önemli olan ekranın dengeli, sınırlı ve bilinçli kullanılmasıdır. Çocuğun gelişimsel ihtiyaçlarını gözetmek ebeveynlerin en temel sorumluluğudur” dedi.
AİLELERE UZMAN TAVSİYELERİ
Uzman Hümeyra Özsoy, ailelerin çocuklarda ekran kullanımını sağlıklı şekilde yönetebilmesi için şu önerileri sıraladı:
- 0–2 yaş kesinlikle ekran yok.
- Yaş × 10 dakika kuralına uyulmalı.
- Mümkün olduğunca ekranı çocukla birlikte, aktif şekilde kullanın.
- Yaşa uygun ve kaliteli içerikleri tercih edin.
- Ekranı ödül, ceza ya da sakinleştirme aracı olarak kullanmayın.
- Her gün açık hava oyunları ve fiziksel aktiviteleri rutine ekleyin.
- Ev içinde ekran kullanımına ilişkin net ve uygulanabilir kurallar oluşturun.
